Nasıl Kaptan Olunur? Üniversite Şart Mıdır?

Teorik olarak nasıl kaptan olunur sorusunun cevabı "her şekilde" olabilir. Çünkü doğrudan kaptan olmak mümkün değildir. Muhakkak bazı adımları geçmeniz gerekmektedir. Bu adımlar gemi adamları yönetmelikleri ile belirlenmekte olup kurallar zaman zaman değişmektedir.

Kaptan Olmak İçin Denizcilik Okulu Bitirmek Gerekir Mi?

Eğer adımları izlerseniz hayır, kaptan olmak icin bir denizcilik okulu bitirmemiz gerekmiyor ama ömrünüz, yaşınız elverir mi bilemiyorum. Bu konuyu doğru bir şekilde anlayabilmek için denizcilerin nasıl siniflandirildigini "Gemide Çalışmak Nasıldır?" başlıklı yazıma bir göz atmanızı öneririm.

Herhangi bir denizcilik okulu okumadan sıfırdan miço olarak başladığınız denizcilik hayatı yıllar içinde ilerlemenize, gerekli eğitimleri, sertifikaları ve ehliyetleri almanıza bağlı olarak kaptanlığa kadar yükselme imkanınız vardır. Fakat bu bahsedilen durum bir kaç yıl değil bir kaç on yılı alan bir süreçtir.

Kaptanlığa giden en pratik yol denizcilik okullarında okumaktır. Lise ve üniversite seviyesinde denizcilik eğitimi almanız mümkündür. Şunu aklınızdan çıkartmayın ki okulu bitirir bitirmez kimse sizi kaptan yapmayacaktır. Gerek oku boyunca gerekse de okuldan sonra tamamlamanız gereken bir staj süresinin yanısıra staj bitimi girip vermeniz gereken ehliyet sınavı bulunmaktadır. Bu ehliyet sınavının yanısıra bolca sertifika ve ek ehliyetlere ihtiyacınız olacaktır.

Yıllar içinde yönetmeliklerde değişiklik olsa da güncel koşulları kafanızda bir fikir oluşabilmesi için açıklamaya çalışacağım.

Kaç çeşit gemi kaptanı vardır?

Gemide 1 tane kaptan olur. 2. 3. 4. kaptan gibi terimler mutlaka duymuşsunuzdur ama gemide sadece en yüksek rütbede 1 adet kaptan olup ondan sonra gelenler zabit olarak adlandırılır. Yani 2.kaptan olarak bilinen kişi aslında 1.zabittir. 3.kaptan olarak bilinen de 2.zabittir. Bu şekilde 3. 4. zabit diye devam eder. Hangi gemide kaç tane zabit olacağı o geminin tipine, sistemine bağlı olarak değişir. 4.zabitten sonrasına sahip olan gemiler pek kolay bulunmaz. Bir çok gemide kaptan, 1. 2. ve 3. zabit bulunur. Yani gemilerde genelde halk arasında kaptan olarak bilinen 3 veya 4 kişi vardır.

Ayrıca bir çok kişiden duyabileceğiniz uzakyol ve yakınyol gemi kaptanı deyimi vardır. Bunun da aslı 3.000 ton altı ve üstü gemilerde kaptanlık (veya zabitlik) yapabilme yeteneğidir. Yetenek demek de aslında doğru değil çünkü bu yetki sahip olunan ehliyetle alakalıdır.

Günümüzdeki yönetmeliklere göre denizcilik meslek liselerinin güverte bölümlerinden mezun olup gerekli staj ve sınavları tamamlayanlar yakınyol (3.000 ton altı) gemilerde 2. veya 3. zabit (3. veya 4. kaptan) olarak çalışabilirler. Aynı şekilde üniversitelerin 4 yıllık denizcilik bölümlerinden mezun olanlar uzakyol (3.000 ton üstü) gemilerde 2. veya 3.zabit (3.veya 4.kaptan) olarak çalışabilirler.

2. ve 3. zabitlerin sahip oldukları ehliyetler aynı olmakla birlikte bir çok firmada aldıkları da ücret de aynıdır. Buna rağmen gemide aldıkları görevlerde değişiklikler bulunmaktadır. Mezun  olan kişilerinyasal olarak önce 4.kaptanlık yapması gibi bir durum olmamasına rağmen bir çok firmada bu tarz bir gelenek bulunmaktadır. Bu geleneğin amacı kişinin o rütbenin sahip oldığı görevlere de aşina olup deneyim kazanabilmesidir.

Yine yönetmeliklerle belirli sürelerde 2. veya 3.zabit olarak çalışan kişiler (eğer değişmediyse mevcut yönetmelikte 36 aylık hizmet şartı olması lazım) sınavlarla gerekli dersleri verdikten sonra 1.zabitlik (2.kaptan) olarak görev yapmaya hak kazanır. 4 yıllık denizcilik üniversitelerinin birinden mezun olunmuşsa gerekli hizmet sonrası bu sınavlara direkt olarak girme hakkı vardır. Eğer geçmişte yakınyoldan gerekli şartları yerine getirip uzakyol geçiş yapılmışsa 1.zabitlik için gerekli olan ilave bir eğitim vardır (4-6 ay kadar sürer) ve bu eğitim alınmadan (4 yıllık üniversitelerde bu eğitim paketi veriliyor) uzakyolda 1.zabitlik yapılması mümkün değildir. Bu eğitimin adı güverte zabitleri için IMO 7.01 makine zabirleri için IMO 7.02 olarak geçer.

Peki Son Nasıl Kaptan Olunur?

1.zabit olarak 36 aylık hizmet sonrasında yine gerekli sınavların tamamlanmasıyla nihayet kaptan ehliyeti almaya hak kazanılır. Nasıl kaptan olunur sorununun cevabını da kabaca vermiş oldum sanırım.

Yakınyol sınıfında bir ehliyete sahipken uzakyol bir ehliyete geçiş yapmanın şartları gemi adamları yönetmeliğinde belirtilir ama bu şartlar kolay ulaşılabilir değildir. O nedenle uzakyol kaptanlığa giden yolun en kestirme olanı 4 yıllık bir üniversite bitirmektir. Ülkemizdeki kurumların eğitimleri sonrası verdikleri yeterlilikler hakkında en doğru ve güncel bilgiye Denizcilik Müsteşarlığı'nın internet sitesindeki mevzuat / yönetmelik kısmından Gemi Adamları Yönetmeliği'ne bakarak ulaşabilirsiniz.